Bệnh Cơ Thập Cửu Điều

1. Lục Dâm Gây Bệnh

	Điều Văn	Triệu Chứng	Cơ Chế
Hỏa	Chư nghịch xung thượng	Buồn nôn, nôn, nấc	Vị hỏa thượng xung, Can hỏa thượng nghịch
	Chư nhiệt, mậu, xiết	Phát nhiệt, thần chí mê mang, tứ chi co giật	Nhiệt kết âm kiệt, hỏa nhiễu tâm thần
	Chư cấm, cổ, lật, như tán thần thủ	Miệng cắn chặt, khua hàm, toàn thân run rẫy, mà tinh thần mê sảng	Hỏa nhiệt uất bế, không phát tiết ra ngoài được thì Dương bên trong quá thịnh, đẩy Âm khí ra bên ngoài mà thành hàn chứng.
	Chư táo cuồng việt	Phát cuồng, phiền táo không yên	Hỏa thịnh nhiễu thần: do Ngũ chí nội uất hóa hỏa / tà uất hóa hỏa,

Nhiệt	Chư bệnh phù thũng, đông toan kinh hãi	Vùng bệnh sưng, nóng, đỏ, đau, lở loét, hoặc ê ẩm, nhức. Hoặc các biểu hiện lo sợ kinh hãi.	Hỏa nhiệt ủng trệ trong huyết mạch, huyết nhiệt khiến cơ thịt hủ bại. Hỏa nhiệt bức đến tạng phủ làm tổn hại đến thần chí.
	Chư chuyên phản lệ, thủy dịch hỗn trọc	Cân mạch co rút, rung giật, chuột rút. Và các chứng liên quan đến nước mũi, nước dãi, đàm, nước tiểu, đới hạ mà có màu vàng hoặc vàng đỏ.	Nhiệt chưng đốt tân dịch, hoặc nhiệt thịnh thương huyết, khiến cho cân mạch mất nuôi dưỡng, đàm kết.
	Chư trướng phúc đại	Bụng chướng đầy căng như trống, đau đớn cự án, đại tiện khó đi	Đa phần do ngoại cảm phải nhiệt tà, tà này ủng kết trong Vị trường, làm khí cơ thuận giáng bị rối loạn
	Chư bệnh hữu thanh, cổ (gõ) nhi như cổ (tiếng trống)	Bụng sôi nghe tiếng, bụng chướng rỗng, gõ bụng âm nghe như trống	Nhiệt tụ trường Vị, khí cơ bất lợi, vận hóa trì trệ
	Chư bệnh thổ toan, bạo chú hạ bách	Nôn ói ra nước chua, hoặc bổng đi ỉa tung tóe sau đó kèm mót rặn (lý cấp, hậu trọng)

Phong	Chư bạo cường trực	Cổ gáy, thân thể, tứ chi và các khớp xuất hiện tình trạng co giật hoặc căng cứng không duỗi ra được	Phong tà đánh vào bên trong, khiến thương tổn Can mà hại đến cân, làm cân bị thiếu dưỡng
Hàn	Chư bệnh thủy dịch trừng triệt thanh lãnh	Các loại vật, dịch bài tiết mà có dạng trong, loãng, lạnh	Hàn tà thương tổn dương khí
Thấp	Chư kinh hạng cường	Cổ gáy cứng, mỏi khó chịu, cúi ngữa cổ khó khăn, thân thể căng cứng	Thấp tà làm trở trệ khí cơ, khiến cho tân dịch phân bố không đều, làm cho cân mạch thất dưỡng
Táo	Chư sáp khô cổ, can kinh thô yết	Các chứng khô sáp sít, tân dịch khô kiệt, tay chân cân mạch thất dưỡng, da dẻ khô nứt

2. Ngũ Tạng

	Điều Văn	Triệu Chứng	Cơ Chế
Can	Chư phong trạo huyễn	Tay chân run rẩy, rung giật máy động, mắt hoa đầu váng	Huyết không dưỡng Can, Can mất sơ tiết làm cho cân mạch mất nuôi dưỡng, Can phong nội động. Từ đó dẫn đến các triệu chứng tương ứng
Thận	Chư hàn thu dẫn, giai thuộc vu Thận	Cân mạch co rút, các khớp gấp duỗi không linh hoạt	Thận dương hư suy khiến các chức năng ôn ấm kinh mạch giảm, khí huyết vận hành không thông suốt, kinh mạch giảm nuôi dưỡng. Ngoại hàn thừ hư mà vào hoặc âm hàn nội sinh gây bế trở co rút
Phế	Chư khí phẫn uất, giai thuộc vu Phế	Thở khó khăn, hụt hơi, gắng sức. Rộng hơn chỉ các chứng khí uất trệ	Phế chủ khí, Phế thất tuyên giáng gây ra
Tỳ	Chư thấp thũng mãn, giai thuộc vu Tỳ	Các loại thấp chứng, các loại phù thũng, đầy chướng	Tỳ mất chức năng vận hóa, thủy thấp đình trệ
Tâm	Chư thống dương sáng, giai thuộc vu Tâm	Các loại bệnh ngoài da: ung, nhọt, mụn, áp xe	Tâm thuộc hỏa chủ huyết, Tâm hỏa thịnh mà hỏa uất ở dinh huyết thì làm hủ bại cơ thịt

3. Thượng Hạ

	Điều Văn	Triệu Chứng	Cơ Chế
Thượng	Chư nuy suyễn ẩu, giai thuộc vu Thượng	Các chứng nuy suyễn yếu liệt, nôn mửa, ho hen	Phế nhiệt, Phế thất tuyên giáng, Vị thất hòa giáng
Hạ	Chư quyết cổ tiết, giai thuộc vu hạ	Tứ chi quyết lãnh, nặng thì bất tỉnh, nhị tiên không thông hoặc không cầm, mất tự chủ	Thận dương suy hư, mất chức năng ôn ấm, thanh dương không thăng mà khí cơ cũng nghịch loạn. Thận dương bất túc, nhị tiện rối loạn mất điều tiết.